Czym jest błąd medyczny, a czym jest błąd lekarski? Jak je udowodnić? Kiedy szpital ponosi odpowiedzialność, a kiedy lekarz? Jak działają Wojewódzkie Komisje ds. Orzekania Zdarzeń Medycznych? Co to jest błąd jatrogenny? Co zawiera ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta? Ile trwa postępowanie o odszkodowanie za błąd lekarski?
Spis treści
Przeczytajcie uważnie, bo błędy medyczne to bardzo skomplikowana materia.
Błąd medyczny – kto odpowiada?
Czym jest błąd medyczny?
Nikt nie jest nieomylny, nie myli się tylko ten, kto nic nie robi – to stare przysłowie, ale jest w nim wiele prawdy. Błędy popełniają wszyscy, a osoby pełniące bardzo odpowiedzialne zawody, jak architekci, prawnicy, learze są na nie dużo mocniej wyeksponowani. Medycyna, to nauka ścisła, dziedzina bardzo skomplikowana, tym bardziej, że przedmiotem jej rozważań jest ludzki organizm. Błędy w medycynie zdarzały się, zdarzają i będą się zdarzały, tak jak w każdej innej dziedzinie życia. W myśl wyroku Sądu Najwyższego z 18 września 1953 roku błędy medyczne są weryfikowalne oraz mierzalne – (sygn. akt II K 811/53).
Co jest błędem medycznym?
Za błąd medyczny uważa się wszelkie zdarzenia medyczne wyrządzone na szkodę pacjenta przez podmioty świadczące usługi medyczne (są to m.in.: szpital, przychodnia, prywatny gabinet lekarski, a także błędy popełnione przez pielęgniarkę, fizjoterapeutę, czy felczera(!)), polegające na czynności, zaniechaniu lub zaniedbaniu, które powodują szkodę u pacjenta. Tak zdefiniował ten problem Sąd Najwyższe już w 1955 roku i jest ona obowiązująca (sygn. akt IV CR 39/54).
Błąd lekarski jest to rodzaj błędu medycznego, gdzie winę można przypisać konkretnej osobie, niekoniecznie musi to być lekarz, ale wymienieni już: pielęgniarz/pielęgniarka, fizjoterapeuta, czy felczer.
Błędy medyczne dzielimy na:
- techniczne,
- organizacyjne,
- informacyjne,
- diagnostyczne,
- prognostyczne,
- jatrogenne
Błąd medyczny – nie tak łatwo ustalić
Odpowiedzialność za szkody medyczne, to temat niezwykle rozbudowany, niewiele jest kancelarii, które zajmują się tym tematem z uwagi na złożoność problemu i przewlekłość postępowań odszkodowawczych. Aby skutecznie pomóc pacjentowi, który doznał szkody od lekarza lub placówki medycznej niezbędne jest doświadczenie i specjalistyczna wiedza.
Z błędami medycznymi, czy lekarskimi jest jeszcze jeden problem – są bardzo trudne do zweryfikowania i ustalenia przyczyny. Pacjentowi, bardzo często, w najlepszej wierze wydaje się, że przyczyną jego złego stanu jest niedopatrzenie lub inny czyn ze strony lekarza lub placówki medycznej, a tymczasem, powód jego złego stanu zdrowia tkwi w oderwaniu od procesu dotychczasowego leczenia. Dlatego też, aby wszystko dobrze ustalić i zweryfikować dokumentację niezbędni są eksperci – prawnicy z doświadczeniem w walce o odszkodowania za błędy medyczne.
Uwaga! Za błędy personelu w pierwszej kolejności odpowiada placówka medyczna, natomiast jeżeli uda jej się ustalić bezpośredniego sprawcę zdarzenia, to przysługuje jej roszczenie zwane regresem – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 września 1960 roku (sygn. akt II K 675/60).
Rodzaje błędów medycznych
Błędy medyczne dzielimy na kilka rodzajów, ze względu na ich specyfikację.
Błędy techniczne
Błąd techniczny – polega on na niewłaściwym korzystaniu ze sprzętu medycznego lub rehabilitacyjnego lub na innym działaniu o charakterze ściśle zawodowym. Przykłady błędów technicznych, to:
– błąd w trakcie zabiegu,
– niewłaściwe podany lek,
– źle przechowywane środki medyczne i leki,
– pozostawienie w ciele pacjenta ciała obcego (np. gazika – bardzo częsty błąd).
Uwaga! Za błędy spowodowane przez zepsuty sprzęt medyczny, jeżeli nie można nikomu przypisać sprawstwa – odpowiada zawsze placówka medyczna.
Błąd proceduralny
Błąd proceduralny, zwany również organizacyjnym, to błąd polegający na nieprzestrzeganiu procedur lub spowodowany brakiem ich wdrożenia. Na przykład niewłaściwy regulamin – ten rodzaj błędu odnosi się do problemu niezachowania należytej ostrożności. Odpowiada za niego kadra zarządzająca szpitalem.
Błąd diagnostyczny
Zła diagnoza, to jeden z najczęstszych błędów medycznych. W wielu przypadkach wiąże się on z odpowiedzialnością karną.
Możemy go podzielić na:
– błąd negatywny – kiedy to źle postawiona diagnoza nie prowadzi do wykrycia choroby, złego stanu zdrowia,
– błąd pozytywny – kiedy to leczony jest zdrowy pacjent,
– błąd mieszany – gdy dochodzi do pomylenia objawów i postawienia złej diagnozy, leczenia nie tego schorzenia.
Błąd ten wynika najczęściej ze złego wywiadu z pacjentem (częste niesłuchanie pacjenta) lub złej interpretacji wyników badań.
Jest to najczęstszy, a zarazem najtrudniejszy do udowodnienia rodzaj błędu medycznego, ponieważ należy lekarzowi udowodnić brak należytej staranności. Dla przykładu, jeżeli pomylił on ze sobą dwa bardzo podobne schorzenia, to wówczas nie poniesie on odpowiedzialności.
Błąd terapeutyczny
Ten rodzaj błędu polega na źle przeprowadzonej lub niewłaściwie dobranej terapii – leczenia. Może to wynikać ze źle postawionej diagnozy, a może również z braku wiedzy lub zachowania nienależytej staranności przez lekarza.
Błąd prognostyczny łączy się z wyżej wymienionymi błędami: terapeutycznymi i diagnostycznymi. Nie zawsze uważa się, że jego popełnienie jest źródłem poniesienia odpowiedzialności.
Błąd informacyjny
W myśl art. 9 ustawy o prawach pacjenta i rzeczniku Praw Pacjenta „pacjent ma prawo do informacji o swoim stanie zdrowia. Jednocześnie pacjent, w tym pacjent małoletni, który ukończył 16 lat, lub jego przedstawiciel ustawowy mają prawo do uzyskania od osoby wykonującej zawód medyczny przystępnej informacji o stanie zdrowia pacjenta, rozpoznaniu, proponowanych oraz możliwych metodach diagnostycznych i leczniczych, dających się przewidzieć następstwach ich zastosowania albo zaniechania, wynikach leczenia oraz rokowaniu, w zakresie udzielanych przez tę osobę świadczeń zdrowotnych oraz zgodnie z posiadanymi przez nią uprawnieniami”.
Z tego samego artykułu wynika uprawnienie pacjenta do żądania udzielania mu informacji na wyżej wymieniony temat. Złamanie tego artykułu jest błędem medycznym odnoszącym się do pozytywnego i negatywnego prawa do informacji, a w związku z powyższym stanowi to podstawę do poniesienia odpowiedzialności.
Błąd informacyjny jest często połączony z błędem jatrogennym, czyli działaniem lekarza lub innego pracownika placówki medycznej, który celowo lub nieumyślnie spowodował u pacjenta pogorszenie się stanu zdrowia. Na przykład poprzez nierzetelne udzielenie lub nieudzielenie informacji.
Odpowiedzialność za błąd medyczny – kto ją ponosi?
Wyróżnia się cztery rodzaje odpowiedzialności za błędy medyczne, jak:
- cywilna,
- karna,
- zawodowa,
- pracownica
Rodzaj odpowiedzialności zależy od podmiotu, któremu przypisano winę – placówka medyczna zawsze ponosi odpowiedzialność cywilną. Natomiast odpowiedzialność karna, zawodowa i pracownicza, to rodzaje odpowiedzialności osobistej i nie w każdych okolicznościach są one uwzględniane.
Odpowiedzialność cywilna za błędy medyczne
Z uwagi na dobro poszkodowanego pacjenta odpowiedzialność cywilną ponosi zawsze placówka medyczna lub/ i osoba, która dopuściła się czynu lub zaniechania. Aby uniknąć sytuacji, kiedy to odpowiedzialny podmiot zmuszony do zapłaty świadczenia na rzecz poszkodowanego pacjenta unikałby wypłaty, na przykład z powodu niewypłacalności, Ustawodawca wprowadził obowiązkowe ubezpieczenie odpowiedzialności cywilnej, zarówno dla placówek medycznych, jak i lekarzy oraz innych osób świadczących usługi medyczne.
Jeżeli w wyniku działania, zaniechania lub zaniedbania personelu pacjent poniósł szkodę, to ma prawo żądać:
- odszkodowania (art. 444 k.c.)
- renty (art. 446 § 1 k.c.)
- zadośćuczynienia za szkody niematerialne (art. 445 k.c.)
- zwrotu kosztów leczenia i rehabilitacji w związku z doznaną szkodą.
Roszczeń tych poszkodowany pacjent może dochodzić na drodze cywilnej przed sądem lub na drodze administracyjnej przed Wojewódzką Komisją ds. Orzekania Zdarzeń Medycznych.
Koniecznym jest jednak wykazanie przede wszystkim związku przyczynowo – skutkowego.
Odpowiedzialność zawodowa
Odpowiedzialność zawodowa – nie należy mylić jej z odpowiedzialnością pracowniczą. Jest ona związana z prawem do wykonywania określonego zawodu. Zawody medyczne są zawodami wolnymi, to znaczy, że mogą być świadczone przez osoby posiadające specjalistyczną wiedzę, ich przedstawiciele są skupieni w samorządzie zawodowym, a ich prawa i obowiązki określa oddzielna ustawa. I tak lekarze (Ustawa o izbach lekarskich z 2 grudnia 2009 roku), pielęgniarki i położne (Ustawa o samorządzie pielęgniarek i położnych z 1 lipca 2011 roku) oraz fizjoterapeuci (Ustawa o zawodzie fizjoterapeuty z 2015 roku).
Postępowanie w związku z poniesieniem odpowiedzialności zawodowej jest niezależne od postępowań: cywilnego i karnego. Jak już wspomniano rezultatem poniesienia odpowiedzialności zawodowej może być nawet zakaz wykonywania zawodu. Procedury postępowań dyscyplinarnych regulują szczegółowo ustawy. Na przykład w sprawach lekarzy orzekają okręgowe sądy lekarskie, a w drugiej instancji Naczelny Sąd Lekarski, jako organy samorządu zawodowego.
Odpowiedzialność karna za błąd w sztuce medycznej
Poniesienie odpowiedzialności karnej za błąd medyczny jest najsurowszym rodzajem odpowiedzialności. Należy udowodnić związek przyczynowo-skutkowy między działaniem konkretnej osoby w placówce medycznej a skutkiem przy jednoczesnym zaistnieniu elementu winy umyślnej lub nieumyślnej. Na przykład odpowiedzialność z tytułu art. 148 Kodeksu karnego – zabójstwo albo 150 k.k. – zabójstwo eustatyczne, czyli przeprowadzenie eutanazji na prośbę pacjenta lub jego najbliższych.
Dochodzenie odszkodowania za błąd medyczny
Dochodzenie roszczeń z tytułu wystąpienia zjawiska, jakim jest błąd medyczny jest procedurą długotrwałą i trudną. Należy udowodnić jego wystąpienie, skutki, często trwa to bardzo długo. Z tego powodu należy rozważyć trzy warianty postępowania.
Pierwszy to mediacje i negocjacje z placówką medyczną, ale nie oszukujmy się, pacjent ma małe szanse na korzystne załatwienie sprawy na tym etapie.
Drugi wariant jest już nieco sformalizowany. Polega on na wystąpieniu na drodze administracyjnej, poprzez złożenie wniosku o odszkodowanie do Wojewódzkiej Komisji ds. Orzekania Zdarzeń Medycznych.
Organ ten składa się z przedstawicieli środowiska medycznego i prawniczego. Koszt rozpoczęcia procedury to 200 zł. Wojewódzka Komisja orzeka, czy w jej ocenie doszło do popełnienia błędu medycznego. Jeżeli uzna, że doszło do niego, to następnie szacuje ona kwotę odszkodowania nie większą niż 100 000 zł. Decyzję swoją Wojewódzka Komisja uzasadnia. Wszystko trwa do czterech miesięcy. Jeżeli poszkodowany pacjent zgodzi się z decyzją, to otrzymuje ustalone odszkodowanie, jeżeli nie, to może wystąpić na drogę cywilnoprawną – najdłuższą, ale i najbardziej skuteczną. Wystąpienie zaś do Wojewódzkiej Komisji może nieść za sobą pozytywne skutki, bowiem to ona weźmie na siebie ustalenie całego stanu faktycznego i paradoksalnie istnieje szansa na znaczne skrócenie postępowania sądowego.
Wniosek do Wojewódzkiej Komisji ds. Orzekania Zdarzeń Medycznych zawiera:
- Dane personalne pacjenta,
- Dane lekarza lub placówki medycznej,
- Wskazanie błędu i opisanie na czym on polega,
- Uzasadnienie,
- Propozycję sumy odszkodowania.
Reasumując – proces dochodzenia odszkodowania za błąd medyczny zaczyna się w momencie ustalenia, do jakiego rodzaju błędu doszło i kto tak naprawdę jest za niego odpowiedzialny – placówka medyczna, czy jej pracownik (lekarz, położna, pielęgniarka, ratownik, fizjoterapeuta). Personel medyczny ponosi olbrzymią odpowiedzialność, nie tylko cywilną, ale i karną oraz zawodową.
Istnieją trzy drogi dochodzenia roszczeń: negocjacje, wniosek do Wojewódzkiej Komisji ds. Orzekania Zdarzeń Medycznych i powództwo cywilnoprawne.
Tylko nieliczne kancelarie prawne posiadają wystarczające zaplecze do sprawnego i rzetelnego poprowadzenia spraw o uzyskanie odszkodowania za błąd medyczny. Wnika to ze złożoności i długotrwałości tych postępowań. Jednak nie można odpuszczać. Jeżeli jesteś poszkodowanym pacjentem, to pamiętaj – masz prawo do odszkodowania, a my Ci w tym pomożemy!
Źródła:
- Ustawa o Prawach Pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta z 6 listopada 2008 roku.
- Ustawa o zawodzie lekarza i lekarza dentysty z 1996 roku.
- Kis-Wojciechowska, Z. Przybylski, Błąd medyczny, Homines Hominibus 2011, t. 7.
- Zielińska, Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz, LEX, 2014 .
- Grzegorczyk, Ustawa o działalności leczniczej. Komentarz, LexisNexis, 2013.
