Jak odzyskać pieniądze, jeżeli roszczenie się przedawniło? Ile wynoszą terminy przedawnienia?
Spis treści
Czy są one takie same dla przedsiębiorcy i konsumenta? Ile mam czasu na wytoczenie powództwa?
To są ważne i bardzo uzasadnione pytania, jakie zadaje sobie niejeden wierzyciel.
Ile wynosi termin przedawnienia roszczeń?
Przedawnienie roszczeń, to instytucja prawa cywilnego, której celem jest uregulowanie stosunków społecznych w różnych obszarach. Wszystkie roszczenia majątkowe ulegają przedawnieniu, głosi art. 117 kodeksu cywilnego. Funkcją przedawnienia jest takie ułożenie relacji pomiędzy dłużnikiem a wierzycielem, aby dłużnik czuł się zmotywowany do spełnienia świadczenia, a wierzyciel by swojego prawa – wierzytelności – nie nadużywał. To znaczy, aby wierzycie też czuł presję, że o swoje prawa musi się upomnieć, bo w przeciwnym razie jego roszczenia staną się bezskuteczne.
Ciekawostką jest, że nie ulegają przedawnieniu roszczenia o naprawienie szkody jądrowej na osobie – art. 105 Prawa atomowego z 2000 roku.
Właśnie to instytucja przedawnienia zapewnia, by podstawowa relacja prawna dłużnik – wierzyciel była racjonalna i efektywna, nie rodziła patologii oraz niepożądanych zachowań.
Terminy przedawnienia po 2018 roku
Po nowelizacji przepisów kodeksu cywilnego z 1964 roku w 2018 roku doszło do istotnych zmian w zakresie terminów przedawnia (okresu i momentu ich liczenia). Nowelizacja była podyktowana przede wszystkim rosnącą dynamiką życia społecznego i stosunków gospodarczych. Długi, co do zasady jednolity, dziesięcioletni okres przedawnienia został skrócony i to w sposób zasadniczy. Skrócenie okresu przedawniania ma na celu usprawnienie przepływu wierzytelności i poprawę sytuacji prawnej dłużnika, o którym wierzyciel zapomniał.
Obecnie okresy przewinienia roszczeń zostały również ustalone wielowektorowo – to znaczy inaczej dla roszczeń konsumenckich, inaczej dla przedsiębiorców i osób fizycznych niebędących przedsiębiorcami, a jeszcze inaczej dla roszczeń, których podstawą jest występek lub przestępstwo.
Co do zasady termin przedawnienia roszczeń został skrócony do sześciu lat, a w świadczeniach okresowych (na przykład odstępne za wynajem mieszkania) i związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej ( na przykład, gdy podstawą roszczenia jest niezapłacona faktura) wynosi trzy lata – art. 118 k.c.
Istotna zmiana przepisów kodeksu cywilnego dotyczy również, tego, że termin przedawnienia roszczeń upływa z końcem roku kalendarzowego, co odrobinę złagodziło drastyczne ich skrócenie. To znaczy, że jeżeli faktura stała się wymagalna 17 stycznia 2019 roku, to termin przedawnienia roszczenia o zapłatę jej będzie ubiegał nie 17 stycznia 2022 roku, ale dopiero 31 grudnia 2022 roku. To istotna zmiana i warto o niej pamiętać.
Roszczenia, których podstawą jest przestępstwo lub występek, na przykład roszczenia o odszkodowanie i zadośćuczynienie po wypadku, w którym poszkodowany odniósł obrażenia wymagające hospitalizacji powyżej siedmiu dni — ulegną przedawnieniu po dziesięciu latach. Natomiast, jeżeli ofiara wypadku zmarłaby na skutek obrażeń lub zginęła na miejscu, to wówczas okres przedawnienia wynosi dwadzieścia lat liczone od chwili zdarzenia.
Przerwanie biegu przedawnienia
Bieg przedawniania może zostać zawieszony lub przerwany. Przerwanie następuje przez każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju, albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia, albo przez uznanie roszczenia przez osobę, przeciwko której roszczenie przysługuje. Znaczącą i coraz bardziej docenianą przez przedsiębiorców instytucją, której celem jest co do zasady doprowadzenie do zakończenia sporu i zawarcia ugody jest mediacja. Jednakże wszczęcie mediacji, przerywa również bieg przedawnienia roszczeń – art. 123 k.c.
Coraz większa liczba przedsiębiorców docenia mediację i jej rolę w układaniu stosunków gospodarczych między kontrahentami. Przedsiębiorcy chętnie godzą się na mediację, ponieważ daje ona szansę na szybkie zakończenie sporu, na przykład o zapłatę faktury. Natomiast ryzyko dla przedsiębiorcy – wierzyciela jest żadne, bowiem wszczęcie mediacji przerywa bieg przedawniania, to znaczy, że biegnie ono od początku – mówi dr Paweł Siejak, stały mediator.
Ważne, aby wiedzieć, że do wszczęcia mediacji niezbędne jest złożenie wniosku o mediację, podpisanie umowy i zgoda mediatora.
Zawieszenia biegu przedawnienia dotyczy roszczeń, które przysługują dzieciom przeciwko rodzicom — przez czas trwania władzy rodzicielskiej. A także roszczeń, które przysługują osobom niemającym pełnej zdolności do czynności prawnych przeciwko osobom sprawującym opiekę lub kuratelę — przez czas sprawowania przez te osoby opieki lub kurateli. Ze względu na istotę instytucji małżeństwa i trzy podstawowe cechy, jaki jest wspólne pożycie: fizyczne, emocjonalne, a także ekonomiczne, to roszczenia, które przysługują jednemu z małżonków przeciwko drugiemu — przez czas trwania małżeństwa również nie biegną lub ulegają zawieszeniu. Na koniec trzeba podkreślić, że to samo dotyczy roszczeń, gdy z powodu siły wyższej uprawniony nie może ich dochodzić przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw danego rodzaju — przez czas trwania przeszkody.
Przedawnienie roszczeń stwierdzonych prawomocnym wyrokiem
Również roszczenia stwierdzone prawomocnym orzeczeniem sądu lub innego organu powołanego do rozpoznawania spraw danego rodzaju albo orzeczeniem sądu polubownego, przedawniają się po sześciu latach. Podobnie jest również z roszczeniami stwierdzonymi ugodą zawartą przed sądem albo sądem polubownym albo ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd. Jeżeli stwierdzone w ten sposób roszczenie obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości przedawnia się z upływem trzech lat.
Zarzut przedawnienia roszczenia
Po nowelizacji kodeksu cywilnego z 2018 roku nie ma już potrzeby wnoszenia zarzutu przedawnienia roszczenia przed sądem. Ten bada tę okoliczność z urzędu. Terminu przedawnienia nie można w żaden sposób zmieniać, ani za pomocą umowy, ani jednostronnego oświadczenia woli, czy to dłużnika, czy wierzyciela.
Zobowiązania naturalne
W dwóch słowach należy jeszcze powiedzieć o zobowiązaniach naturalnych. To ten rodzaj zobowiązań, które już uległy przedawnieniu, ale nie oznacza to wcale, że dłużnik nie może takiego zobowiązania spełnić. Ze względów słuszności powinien to zrobić. Jednakże po upływie biegu przedawnienia, to roszczenia wierzyciela stają się nieskuteczne. Jednakże podstawa prawna – na przykład nie zapłacona faktura, wyrządzona szkoda, nadal pozostają.
Przedawnienie długów a kryzys gospodarczy
Trzeba zwrócić uwagę, że w obecnym czasie, zbliżającego się kryzysu gospodarczego, tematyka przedawnia długów, czyli zagadnienie terminów przedawnienia będzie dotyczyło coraz większej rzeszy. Przede wszystkim przedsiębiorcy będą spotykali się z tak zwanymi zatorami płatniczymi i problemami ze skuteczną windykacją.