Przymusowa dematerializacja akcji lub innych tytułów uczestnictwa w dochodach lub podziale majątku spółki – czyli zmiany w funkcjonowaniu spółek akcyjnych i spółek komandytowo akcyjnych w 2020 roku

 

Nowelizacja kodeksu spółek handlowych z 30 sierpnia 2019 roku wprowadziła istotne zmiany. Pierwsze przepisy weszły w życie już 1 stycznia 2020 roku. Kogo dotyczą zmiany w prawie spółek, czym jest dematerializacja i na czym ona polega? Jakich terminów muszą przestrzegać osoby zarządzające i jakie sankcje grożą za zaniechanie działania? O tym traktuje niniejszy artykuł.

Przymusowa dematerializacja akcji

Jakie podmioty są objęte dematerializacją akcji?

 

Zmiany wprowadzone w kodeksie spółek handlowych (KSH)  i innych ustawach dotyczą wszystkich podmiotów gospodarczych niepublicznych, które emitują akcje. A są to: spółki komandytowo-akcyjne, spółki akcyjne, spółki europejskie z siedzibą na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej oraz proste spółki akcyjne (te ostatnie w przyszłości, kiedy przepisy ostatecznie wejdą w życie).

Szacuje się, że zmiany w prawie spółek handlowych dotyczą około kilkunastu tysięcy podmiotów (emitentów) i nieokreśloną liczbę akcjonariuszy, a więc liczba zainteresowanych zmianami jest znaczna. Co ważne, obowiązki, a co za tym idzie i sankcje związane z nowelizacją ustawy, spoczywają na emitentach.

Podmioty publiczne także są objęte zmianami, ale w mniejszym zakresie i tylko w zakresie akcji, które do tej pory nie były objęte dematerializacją.

 

Czym jest dematerializacja akcji?

 

Dematerializacja akcji i innych tytułów uprawniających do uczestnictwa w dochodach lub podziale majątku spółki polega na zastąpieniu akcji sporządzonych i posiadanych w formie dokumentu, wpisem do rejestru. Rejestry zaś mają być prowadzone przez podmioty uprawnione do prowadzenia rachunków papierów wartościowych (zgodnie z art. 4 Ustawy o obrocie instrumentami finansowymi z 2005 roku):

  • Domy Maklerskie,
  • banki powiernicze,
  • zagraniczne firmy inwestycyjne,
  • zagraniczne osoby prowadzące działalność maklerską,
  • Krajowy Depozyt Papierów Wartościowych,
  • inne podmioty wymienione w art. 4 uobif.

 

Nowelizacja dotyczy tych podmiotów, gdzie występują akcje w postaci materialnej, głównie dotyczy to podmiotów niepublicznych. Zgodnie z art. 328 § 1 oraz 2 akcje nie mają formy dokumentu.

Celem zmian jest zwiększenie bezpieczeństwa, w tym bezpieczeństwa obrotu akcjami poza rynkiem regulowanym, ograniczenie kosztów obrotu akcjami, które nie są notowane na rynku regulowanym, zagwarantowanie prawa do udziału w Walnym Zgromadzeniu Akcjonariuszy akcjonariuszom ujętym w rejestrze. Ustawodawca, wprowadzając zmiany, chciał ograniczyć ryzyko nadużywania akcji na okaziciela, wprowadzić ramy prawne dla obrotu akcjami w podmiotach niepublicznych, ułatwić komunikację pomiędzy spółką a akcjonariuszami i de facto ujednolić akcje imienne i na okaziciela.

 

Prowadzenie rejestru akcji

 

Na podmiocie prowadzącym rejestr akcji będzie spoczywało wiele obowiązków. Przede wszystkim musi on zadbać o bezpieczeństwo teleinformatyczne rejestru, który ma mieć postać bazy danych prowadzonej w sposób zdecentralizowany lub rozproszony.

Ponadto, to podmiot prowadzący rejestr będzie odpowiadał za jego aktualizacje i obowiązki związane z informowaniem akcjonariuszy. Rejestr ma być jawny dla emitenta (spółki) oraz dla akcjonariuszy. Niestety w sposób szeroki określił ustawodawca zakres informacji zawartych w rejestrze (art. 3283 § 3 KSH).

 

Harmonogram działań emitenta w zakresie dematerializacji

 

  • Obowiązki jakie nakłada ustawa o zmianie ustawy Kodeks spółek handlowych z dnia 30 lipca 2019 r. (Dz.U. 2019 poz. 1798) weszły w życie już w styczniu 2020 roku. Przede wszystkim emitenci, czyli spółki zostały zobligowane do prowadzenia komunikacji z akcjonariuszami za pośrednictwem swoich stron internetowych (art. 1 pkt. 1 ustawy o zmianie ustawy KSH), a co za tym idzie uwidocznienia ich
    w Krajowym Rejestrze Sądowym.

     Ponadto emitenci muszą pamiętać o następujących terminach:

  • styczeń – czerwiec 2020 r. – to czas na zawarcie umowy warunkowej pomiędzy spółką a podmiotem uprawnionym do prowadzenia rejestru akcji
  • do 1 czerwca 2020 r. – Walne Zgromadzenia Akcjonariuszy mają zaakceptować warunki wyżej wymienionej umowy
  • między 30 czerwca a 31 października 2020 r. emitenci mają czas na pierwsze wezwanie akcjonariuszy do zdeponowania dokumentu akcji
  • do grudnia 2020 r. spółki muszą skompletować wszelkie dokumenty niezbędne do przeprowadzenia procesu dematerializacji
  • 1 stycznia 2021 r. – to graniczna data na utworzenie rejestru akcji w dowolnym, uprawnionym podmiocie (Domu Maklerskim, KDPW, etc.)
  • po 1 stycznia 2021 roku akcje niezdematerializowane tracą ważność i mogą być wykorzystane wyłącznie do celów dowodowych przez okres pięciu lat, to jest do 2026 roku.

 

Obowiązki spółek publicznych

 

Podmioty publiczne emitujące akcje mają ograniczone obowiązki w związku z nowelizacją KSH, ponieważ już wcześniej dokonały czynności opisanych w noweli. Teraz spółki publiczne muszą zdematerializować tylko te akcje, które jeszcze nie zostały objęte tą procedurą. Spółki upublicznione nie mają wyboru podmiotu rejestru, muszą tego dokonać przy pomocy Krajowego Depozytu Papierów Wartościowych. Aby tego dokonać muszą posiadać typ Emitenta i mieć nadany kod LEI (Legal Entity Identifier), czyli 20-znakowy, alfa-numeryczny identyfikator podmiotu zgodny z normą ISO17442 – w Polsce nadaje go wyłącznie KDPW.

 

Sankcje za niespełnienie obowiązku dematerializacji

 

Harmonogram i obowiązek wykonania czynności związanych z dematerializacją akcji niesie ze sobą liczne konsekwencje, takiej jak:

  • za brak wezwań do zwrotu dokumentacji z akcji, członkom zarządu grozi kara grzywny do 20 000 zł,
  • taka sama sankcja grozi za brak prowadzenia rejestru akcjonariuszy lub nierejestrowania akcji w KDPW,
  • członkowie zarządu podlegają także grzywnie, karze ograniczenia wolności albo pozbawienia wolności do 6 miesięcy, jeżeli dopuszczą do wydania przez spółkę od dnia wejścia w życie przepisów, dokumentów na akcje lub inne tytuły uczestnictwa
    w dochodach lub w podziale majątku spółki.

 

Zalety i wady dematerializacji akcji

 

Wprowadzenie wszystkich akcji i innych tytułów (gwarantów subskrypcyjnych, czyli bonów gwarantujących prawo nabycia akcji, a także świadectw użytkowych, świadectw założycielskich i innych tytułów uczestnictwa w dochodach lub podziale majątku) do rejestru, ma zalety, ale nie jest też pozbawione wad.

A korzyści płynące z tego rozwiązania są następujące:

  • wdrożono ramy prawne dla obrotu akcjami w podmiotach niepublicznych, co zwiększyło pewność i bezpieczeństwo tegoż,
  • transparentność,
  • wprowadzenie nowoczesnych metod komunikacji na linii emitent – akcjonariusze, poprzez obowiązek założenia stron interesowych spółki,
  • digitalizacja dokumentów ogranicza w istotny sposób możliwość jego podrobienia.

 

Jednakże należy podkreślić, że istnieją także wady nowelizacji. Spółki narażono na koszta związane z dostosowaniem się do nowych przepisów. Po wtóre, ograniczono, a właściwie zniesiono kwestię anonimowości akcjonariuszy i innych beneficjentów, bowiem dostęp do rejestrów jest możliwy dla organów państwa, w tym organów skarbowych.

 

Źródła:

  • Krudysz, Obowiązkowa dematerializacja akcji spółek akcyjnych i spółek komandytowo-akcyjnych i jej skutki, Lex/el, 2020.
  • Zwolińska- Doboszyńska, Przymusowa dematerializacja akcji i rejestr akcjonariuszy w świetle ostatnich zmian legislacyjnych, „Przegląd Prawa Handlowego”, nr 3, 2020.
  • Jastrzębski, Pojęcie papieru wartościowego wobec dematerializacji, Wolters Kluwer Polska, 2009.