Kto jest winny za błąd medyczny?
Spis treści
Błędy medyczne są to zdarzenia bardzo trudne do ustalenia i zweryfikowania, w wielu przypadkach bardzo ciężko jest przypisać winę konkretnej osobie. Nie każda kancelaria prawna podejmuje się udzielenia pomocy pacjentom w tych sprawach, ponieważ wymagana jest tutaj duża wiedza ekspercka i doświadczenie.
Przede wszystkim należy doprecyzować, że mianem błędu medycznego nazywa się wszelkie zdarzenia medyczne wyrządzone na szkodę pacjenta przez podmioty świadczące usługi medyczne (są to m.in.: szpital, przychodnia, lekarz, pielęgniarka, rehabilitant, felczer), a polegające na czynności, zaniechaniu lub zaniedbaniu, które powodują szkodę u pacjenta (orzeczenia Sądu Najwyższego z 01.04.1955 – sygn. akt IV CR 39/54). Natomiast jednym z rodzajów zdarzeń medycznych są błędy lekarskie, wyróżnione z uwagi na sprawcę.
Jakie są rodzaje odpowiedzialności za błędy medyczne i kto jaką odpowiedzialność ponosi?
Medycyna to nauka ścisła, a z tego wynika, że błędy, które się zdarzają, są naturalną konsekwencją działalności człowieka i tak jak w każdej sferze życia społecznego, tak i w medycynie są weryfikowalne i mierzalne – orzeczenie Sądu Najwyższego z 18 września 1953 roku (sygn. akt II K 811/53). Natomiast proces ich ustalania jest niezwykle skomplikowany i złożony.
Co do zasady, za błędy medyczne wyróżnia się cztery rodzaje odpowiedzialności:
- cywilną,
- zawodową,
- pracowniczą
- karną
Każda z wyżej wymienionych odnosi się do błędów za wykonywanie usług medycznych. Jej rodzaj zależy od podmiotu (czyli sprawcy zdarzenia) i skutku.
Odpowiedzialność cywilna za błędy medyczne
Odpowiedzialność cywilną za błędy w sztuce medycznej ponosi przede wszystkim placówka medyczna, w której doszło do zdarzenia. Jeżeli w wyniku działania, zaniechania lub zaniedbania personelu pacjent poniósł szkodę, to może należeć mu się:
- odszkodowanie (art. 444 k.c.)
- renta (art. 446 § 1 k.c.)
- zadośćuczynienie (art. 445 k.c.)
- zwrot kosztów leczenia i rehabilitacji w związku z doznaną szkodą.
Roszczeń tych poszkodowany pacjent może dochodzić na drodze cywilnej przed sądem lub na drodze administracyjnej przed Wojewódzką Komisją ds. Orzekania Zdarzeń Medycznych. Koniecznym jest jednak wykazanie przede wszystkim związku przyczynowo – skutkowego.
Placówka medyczna odpowiada za błędy:
- techniczne
- proceduralne
- z tytułu odpowiedzialności za personel (lekarzy, pielęgniarki, położne).
Błąd techniczny może polegać na niewłaściwym korzystaniu ze sprzętu medycznego lub rehabilitacyjnego lub z tytułu innej czynności nie wymagającej wiedzy medycznej (np. zostawienia przedmiotu obcego w ciele pacjenta (orzeczenie SO we Wrocławiu z dnia 27.09. 1999r. – sygn. I C 708/96). Może on także polegać na niewłaściwym oznaczeniu leku lub wadliwym przetrzymywaniu go.
Błąd proceduralny to takie zdarzenie, które było spowodowane niewdrożeniem właściwych procedur reagowania w danej placówce medycznej (np. niewłaściwy regulamin).
Odpowiedzialność za błędy personelu przez placówkę medyczną ma charakter złożony, ponieważ, jeżeli można ustalić bezpośredniego sprawcę lub sprawców zdarzenia, to w zakresie odpowiedzialności cywilnej, placówce medycznej przysługuje regres – roszczenie zwrotne. Błędy medyczne popełniane przez personel są to takie błędy, które prowadzą do rozstroju zdrowia lub śmierci pacjenta, na skutek działań sprzecznych z ogólnodostępną wiedzą specjalistyczną – wyrok Sądu Najwyższego z dnia 30 września 1960 roku (sygn. akt II K 675/60).
Placówka medyczna odpowiada także za wszelkie zdarzenia, którym bezpośrednio nie można przypisać sprawstwa. Na przykład zepsucie się sprzętu medycznego w trakcie wykonywania zabiegu.
Odpowiedzialność zawodowa
Ten rodzaj odpowiedzialności dotyczy przede wszystkim lekarzy (Ustawa o izbach lekarskich z 2 grudnia 2009 roku), pielęgniarek i położnych (Ustawa o samorządzie pielęgniarek i położnych z 1 lipca 2011 roku). Ten rodzaj postępowania dotyczy złamania zasad etycznych i toczy się niezależnie od postępowań karnych czy cywilnych. Konsekwencją może być nawet zakaz wykonywania zawodu. Procedury postępowań dyscyplinarnych regulują szczegółowo ustawy. Na przykład w sprawach lekarzy orzekają okręgowe sądy lekarskie, a w drugiej instancji Naczelny Sąd Lekarski – tutaj należy podkreślić, że nie są to sądy powszechne w myśl art. 175 ust. 1 Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej, ponieważ mimo nazwy, są to tylko organy samorządu zawodowego.
Odpowiedzialność pracownicza
To rodzaj konsekwencji, które za spowodowanie błędu medycznego w stosunku do personelu może wyciągnąć kierownik placówki medycznej. Jej skutkiem może być upomnienie, kara porządkowa wpisana do akt pracownika (tzw. nagana), nieprzyznanie premii oraz wypowiedzenie umowy o pracę.
Odpowiedzialność karna za błąd w sztuce medycznej
To odpowiedzialność na podstawie prawa karnego, jej konsekwencje są zdecydowanie najsurowsze. Jej charakter pokazuje wagę i ogromną odpowiedzialność za świadczenie usług medycznych. Aby pociągnąć jednak osobę do odpowiedzialności karnej należy udowodnić związek przyczynowo-skutkowy między działaniem a efektem przy jednoczesnym zaistnieniu elementu winy umyślnej lub nieumyślnej. W praktyce orzeczniczej skazanie lekarza na przykład za zabójstwo (art. 148 k.k.) lub zabójstwo eutanatyczne (art. 150 k.k.) jest bardzo rzadkie.
Odpowiedzialność za błędy medyczne jest bardzo rozbudowana i wieloaspektowa – wynika to ze szczególnej specyfiki usług sektora leczniczego oraz ich dużej złożoności. Faktem jest, że zdarzeń medycznych na szkodę pacjenta jest coraz więcej, na szczęście poprawia się także świadomość poszkodowanych i chętniej niż kiedyś występują na drogę prawną, aby walczyć o swoje prawa i pieniądze za doznane krzywdy.
Źródła:
- Kis-Wojciechowska, Z. Przybylski, Błąd medyczny, Homines Hominibus 2011, t. 7.
- Gałęska – Śliwka, Błędy medyczne i lekarskie, Komentarz Lex, [data dostępu: 04.03.2020].
- Zielińska, Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty. Komentarz, LEX, 2014 .
- Grzegorczyk, Ustawa o działalności leczniczej. Komentarz, LexisNexis, 2013.
